INSULINOOPORNOŚĆ
Najpierw zacznę od
zasadniczej kwestii – czym jest insulina?
Insulina jest hormonem
wydzielanym przez wyspy trzustkowe w odpowiedzi na podwyższone
stężenie glukozy we krwi. Jej zadaniem jest regulacja poziomu
glukozy, poprzez oddziaływanie na tkanki docelowe przez swoje
receptory, których najwięcej jest zlokalizowanych na powierzchni
adipocytów (komórka tłuszczowa) i hepatocytów (komórki wątroby).
Podczas trawienia i wchłaniania węglowodanów, glukozy jest pod
dostatkiem, co sprzyja wyrzutowi insuliny. W tym samym czasie w
wątrobie i mięśniach, z glukozy syntetyzowany jest glikogen, który
jest materiałem zapasowym. Poziom glukozy wzrasta po ok. 10 min od
rozpoczęcia posiłku. Maksymalna glikemia występuje w około 60
minucie od rozpoczęcia spożywania posiłku, zwykle nie
przekraczając 140mg/dl. Wszystko wraca do normy po 2-3 godzinach.
Mimo powrotu glikemii do wartości początkowej, zakończenie
wchłaniania węglowodanów następuje po ok. 5-6 godzinach. Ponadto,
szybkość wchłaniania węglowodanów zależy od wielu czynników,
między innymi od indeksu glikemicznego pokarmów.
Owoce, kasza, pieczywo
zostają przetworzone na glukozę, jest to zjawisko całkiem normalne.
Glukoza jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu,
układu nerwowego oraz erytrocytów. Jej niedobór objawia się
nadmiernym zmęczeniem.
Znaczenie ma oczywiście
rodzaj spożywanych węglowodanów. W przypadku cukrów prostych,
takich jak owoce (fruktoza), słodycze, żywność przetworzona –
poziom glukozy wzrasta szybko, ale równie szybko spada, powodując
ponowne uczucie głodu. Z kolei węglowodany złożone, takie jak
pieczywo pełnoziarniste, ryż czy kasza, wywołują powolny wzrost
glukozy we krwi i tym samym mniejszy wyrzut insuliny.
W przypadku spożywania
za dużej ilości węglowodanów, trzustka produkuje za duże ilości
insuliny, a nadmiar glukozy we krwi zostaje przerobiony na tłuszcz
(tróglicerydy), co sprzyja powstawaniu otyłości.
Hormonem działającym
antagonistycznie do insuliny jest glukagon – podnosi poziom glukozy
we krwi. Jego zadaniem jest rozkład glikogenu wątrobowego do
glukozy.
Co oznacza pojęcie
– insulinooporność?
Insulinooporność jest
obecnie coraz częściej występującym zaburzeniem. Oznacza
zachwianie homeostazy glukozy, objawiające się obniżoną
wrażliwością tkanek, szczególnie wątroby, mięśni i tkanki
tłuszczowej na działanie insuliny. Charakteryzuje się prawidłowym
lub podwyższonym stężeniem insuliny we krwi, prowadząc do zbyt
wysokiego poziomu glukozy.
Uproszczając, u zdrowych
osób, kiedy po posiłku następuje wzrost stężenia glukozy we
krwi, insulina powoduje jej obniżenie. Natomiast, w przypadku zbyt
gwałtownego wzrostu glukozy we krwi, utrzymującego się dłuższy
czas, dochodzi do nadmiernego wydzielania insuliny. Niestety, zbyt
wysoki poziom insuliny, blokuje działanie glukagonu, co sprzyja
powstawaniu tkanki tłuszczowej. Nadmiar glukozy przetworzony zostaje
w tłuszcz.
Insulinooporność
rozwija się stopniowo, początkowo nie powodując żadnych objawów.
W miarę jej narastania pojawiają się objawy związane z
zaburzeniem gospodarki substancjami energetycznymi. Z jednej strony
występuje nadmierne gromadzenie zapasów energii (powstawanie
otyłości), z drugiej strony obserwujemy objawy niedoborów
energetycznych między posiłkami. Zwiększone stężenie insuliny
oddziałuje nadmiernie na tkankę tłuszczową sprzyjając tyciu i
hamując chudnięcie.
Nadmierny wyrzut insuliny
wywołuje również szereg innych dolegliwości. Natomiast po 2-3
godzinach od spożycia posiłku może dojść do hipoglikemii
poposiłkowej objawiającej się uczuciem napadowego głodu.
Ponadto,
objawy, które powinny Cię zaniepokoić to:
✅
nadmierna
senność (zwłaszcza tuż po posiłku)
✅
przyrost masy ciała, mimo
normalnej diety
✅
obniżenie nastroju
✅
problemy
z koncentracją
✅
rozdrażnienie
✅
bóle
głowy
✅
ciągłe zmęczenie
✅
napady wilczego apetytu
✅
ochota na słodycze
✅
problem z redukcją masy ciała
Insulinooporność jest bardzo trudna do leczenia. Uważa się, że
najlepszą metodą jest aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta,
o niskim indeksie glikemicznym. Wszystkie metody oceny
insulinooporności polegają na jednoczesnym pomiarze stężenia
glukozy i insuliny w warunkach fizjologicznych lub po podaniu
pacjentowi glukozy czy insuliny.
Metoda oceny insulinooporności polega na jednoczesnym pomiarze
stężenia glukozy i insuliny w surowicy krwi. Najprostszą metodą
jest określenie wielkości ilorazu stężenia insuliny i glukozy w
surowicy krwi. Iloraz stężenia insuliny do stężenia glukozy
powyżej 0,3, może wskazywać na insulinooporność.
Kolejną metodą jest wykonanie testu tolerancji insuliny. Polega na
jednorazowym podaniu insuliny dożylnie w dawce 0,1j/kg m.c., a
następnie na powtarzanych pomiarach stężenia glukozy. U pacjentów
z insulinoopornością obserwujemy nieznaczny spadek stężenia
glukozy, natomiast u osób insulinowrażliwych stężenie glukozy w
surowicy krwi spada do wartości 50% glikemii wyjściowej.
„Złotym standardem” w diagnostyce insulinooporności jest
metaboliczna klamra euglikemiczna. Polega na pomiarze ilości glukozy
potrzebnej do utrzymania glikemii na stałym poziomie w warunkach
hiperinsulinemii. Test polega na zmiennym dożylnym wlewie 20%
glukozy oraz stałym wlewie insuliny, glikemia w krwi żylnej jest
mierzona co 5 minut. Następnie poddaje się ocenie zmiany w dawce
glukozy potrzebnej do utrzymania glikemii na stałym poziomie w
stosunku do stałych ilości podawanej insuliny. Podaż egzogennej
glukozy powoduje całkowite zablokowanie wytwarzania insuliny przez
trzustkę i produkcji glukozy przez wątrobę.
Obecnie, najczęściej stosuje się matematyczny model HOMA, tzw.
HOMA-IR = insulinemia na czczo (mU/ml) x glikemia na czczo (mmol/l) /
22,5. O insulinooporności mówimy, gdy wartość wskaźnika
przekroczy 2,5.
Najczęściej dietetycy i lekarze zalecają wykonanie krzywej
cukrowej i insulinowej. Jest to trzy punktowy test obciążenia
glukozą, wykonywany w labolatorium. Pierwszy pomiar wykonuje się na
czczo, kolejny po wypiciu 75g glukozy, a ostatni po 2 godzinach.
Badany jest poziom glukozy i insuliny we krwi. Całe badanie trwa 3
godziny, w trakcie niego nie wolno chodzić, ani się denerwować,
ponieważ nadmierny ruch czy stres może zafałszować wyniki.
Uważa się, że nadwaga
i otyłość są najczęstszymi przyczynami insulinooporności. Duże
znaczenie mają tu nieprawidłowe nawyki żywieniowe, polegające na
spożywaniu za dużych ilości cukrów prostych oraz żywności
wysoko przetworzonej. Ponadto, insulinooporność często towarzyszy
nadczynności tarczycy i PCO (zespół policystycznych jajników).
Nieleczona lub
nieprawidłowo leczona insulinoopornść jest przyczyną wystąpienia
w późniejszym okresie cukrzycy typu 2. Z czasem dochodzi do
uszkodzenia komórek B trzustki, co prowadzi do stopniowej
hiperglikemii (podwyższony poziom cukru we krwi – początek
cukrzycy). Innymi następstwami insulinooporności są: zespół
metaboliczny, miażdżyca, stłuszczenie wątroby, obturacyjny
bezdech senny oraz zespół policystycznych jajników.
Źródła:
Dominika Musiałowska –
Insulinooporność. Zdrowa dieta, zdrowe życie.
Maciej Małecki –
Otyłość - insulinooporność – cukrzyca typu 2
Luiza Napiórkowska –
Insulinooporność a stan przedcukrzycowy
Piotr Wesołowski –
Insulinooporność – metody rozpoznawania i następstwa kliniczne
Joanna Pawlak –
Mechanizm powstawania oporności na insulinę w tkankach obwodowych
Marcin Gierach –
Insulinooporność a choroby tarczycy
Komentarze
Prześlij komentarz